1. Vì sao mùa thu cần dưỡng âm, giữ ẩm da?

Theo Đông y, mùa thu thuộc hành Kim, liên quan đến tạng Phế. Khí hậu khô hanh trong mùa thu làm hao tổn tân dịch – chất ẩm nuôi cơ thể – khiến tạng Phế suy yếu, da dễ khô, nứt nẻ.

Tây y cũng có lý giải tương tự: Độ ẩm không khí thấp và gió lạnh trong mùa thu làm da mất nước nhanh hơn, lớp bảo vệ da yếu đi, dễ gây khô, ngứa và bệnh đường hô hấp.

Vì vậy, cả Đông và Tây y đều khuyên cần dưỡng ẩm và bổ sung dinh dưỡng từ bên trong để bảo vệ da và chăm sóc sức khỏe hô hấp trong mùa thu.

Dựa trên nguyên lý ‘dưỡng âm, nhuận táo’, bài viết sẽ giới thiệu những món ăn và bài thuốc đơn giản, dễ áp dụng để chăm sóc cơ thể và làn da từ bên trong trong tiết trời thu khô hanh.

2. Các món ăn, bài thuốc giúp dưỡng âm, giữ ẩm da

2. 1 Chè ngân nhĩ táo đỏ

Công dụng: Món chè này là bài thuốc nổi tiếng trong Đông y để dưỡng âm, nhuận phế (làm ẩm phổi). Ngân nhĩ (tuyết nhĩ) có tính bình, vị ngọt, đi vào kinh Phế, Vị; giúp bổ âm, thanh nhiệt, dưỡng da. Táo đỏ bổ khí huyết, kiện tỳ vị, kết hợp cùng ngân nhĩ tạo thành một món ăn vừa thanh mát, vừa bồi bổ, giúp da dẻ hồng hào, căng mịn.

Nguyên liệu:

Ngân nhĩ (tuyết nhĩ) khô: 1–2 cái
Táo đỏ: 10–15 quả
Hạt sen tươi hoặc khô: 50g
Kỷ tử: 10g
Đường phèn: Vừa đủ

Cách chế biến: Ngâm ngân nhĩ trong nước ấm khoảng 30 phút cho nở mềm, rửa sạch, cắt bỏ gốc cứng, xé nhỏ. Hạt sen rửa sạch, nếu dùng hạt khô thì ngâm khoảng 1 giờ. Táo đỏ rửa sạch. Cho ngân nhĩ, hạt sen vào nồi, thêm khoảng 1.5–2 lít nước, đun sôi rồi hạ nhỏ lửa, hầm 30 – 45 phút. Thêm táo đỏ và đường phèn, đun thêm 10 phút, cho kỷ tử vào, khuấy đều rồi tắt bếp; dùng nóng hoặc lạnh.

2. 2 Cháo bách hợp hạt sen

Công dụng: Bách hợp có vị ngọt, hơi đắng, tính hàn, đi vào kinh Phế và Tâm; có tác dụng dưỡng âm, nhuận phế, chỉ khái (cầm ho) và an thần. Hạt sen giúp bổ Tâm, Tỳ, ích thận. Món cháo này rất thích hợp cho người da khô, mất ngủ, hay lo âu, giúp làm dịu cơ thể từ bên trong, từ đó cải thiện sức khỏe làn da.

Nguyên liệu:

Bách hợp khô: 30g
Hạt sen khô: 50g
Gạo tẻ: 100g
Đường phèn hoặc mật ong (tùy chọn)

Cách chế biến: Ngâm bách hợp và hạt sen khô trong nước ấm khoảng 1–2 giờ. Vo sạch gạo, rồi cho gạo, hạt sen vào nồi, thêm khoảng 1,5 lít nước, đun sôi rồi hạ nhỏ lửa hầm thành cháo. Khi hạt sen mềm, cho bách hợp vào, hầm thêm 15–20 phút. Nêm với đường phèn hoặc mật ong nếu thích. Món cháo thích hợp dùng vào bữa sáng hoặc bữa phụ.

2. 3 Canh củ mài, ý dĩ, hạt sen hầm gà

Công dụng: Đây là món canh bổ dưỡng, có tác dụng kiện tỳ, bổ phế, dưỡng âm. Củ mài (hoài sơn) giúp kiện tỳ vị, sinh tân dịch. Ý dĩ có tác dụng lợi thấp, kiện tỳ và cũng có công năng nhuận phế. Khi kết hợp cùng thịt gà, đây là món ăn bồi bổ toàn diện, giúp cơ thể phục hồi, tăng cường sản sinh tân dịch, từ đó giữ ẩm cho da, làm mượt tóc, khỏe gân cốt.

Nguyên liệu:

Thịt gà: 500g
Củ mài (hoài sơn) tươi hoặc khô: 100g
Ý dĩ: 50g
Hạt sen khô: 50g
Gia vị: muối, hạt nêm

Cách chế biến: Thịt gà làm sạch, chặt miếng vừa ăn. Củ mài gọt vỏ, thái miếng. Ngâm ý dĩ và hạt sen khoảng 1 giờ. Cho gà vào nồi, thêm nước đun sôi, hớt bọt. Sau đó cho củ mài, ý dĩ và hạt sen vào hầm. Hầm trong khoảng 45 – 60 phút cho các nguyên liệu mềm nhừ. Nêm nếm gia vị vừa ăn, có thể thêm rau mùi hoặc hành lá để tăng hương vị, dùng khi còn nóng.

3. Lưu ý khi sử dụng

Dù các món ăn, bài thuốc trên rất tốt cho việc dưỡng âm, giữ ẩm da, bạn vẫn cần lưu ý một số điểm quan trọng để đảm bảo hiệu quả và an toàn:

Chú ý tính hàn của dược liệu: Ngân nhĩ, bách hợp có tính mát. Người dễ lạnh bụng, tiêu chảy nên dùng ít và không quá thường xuyên.

Điều chỉnh lối sống theo mùa: Đông y coi trọng sự hài hòa với tự nhiên. Ngoài ăn uống, hãy ngủ sớm, giữ tinh thần thoải mái, vận động nhẹ để khí huyết lưu thông.

Kết hợp chăm sóc bên ngoài: Dưỡng ẩm từ trong cơ thể kết hợp với kem dưỡng, xịt khoáng để bảo vệ da trước môi trường khô hanh.

Tham khảo ý kiến chuyên gia: Người có bệnh mạn tính hoặc đang điều trị bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ y học cổ truyền trước khi dùng thường xuyên để tránh tương tác thuốc.

Tóm lại, mùa thu khô hanh dễ làm cơ thể mất nước, da khô và yếu đi. Áp dụng nguyên lý dưỡng âm, nhuận táo của Đông y với những món ăn, bài thuốc phù hợp sẽ giúp bổ Phế, dưỡng âm và bảo vệ làn da khỏe mạnh từ bên trong. Hãy biến việc chăm sóc sức khỏe thành thói quen mỗi ngày để tận hưởng mùa thu với năng lượng và vẻ đẹp trọn vẹn.

BSNT. Nguyễn Thanh Hằng